سؤال: در مقابل آسیبهای رسانه‌ای مثل «تلویزیون، رایانه و اینترنت» نقش نظارتی والدین چگونه رقم می‌خورد؟
«رسانه» ابزار انتقال پیام است. هر چیز کوتاه و کمی که از رسانه پخش شود پیامی دارد که خواه ناخواه در ما تأثیراتی می‌گذارد، ذائقه‌ها را عوض میکند و سلیقه‌ها را مطابق با معیارهای تولیدکننده‌های آنها شکل می‌دهد.
رسانه‌ها ارزش و فرهنگ خاصی را بر ما تحمیل می‌کنند و اندیشه‌ی خنثا بودن رسانه در تأثیرگذاری، خودفریبی است و رویایی اندیشیدن.
در رسانه دو نکته‌ی اساسی وجود دارد: سرعت انتقال پیام و کمیت فراوان آن. تعدد شبکه‌ها و قدرت گیرندگی آنتن‌ها ما را با هجمه‌ای از انواع برنامه‌ها با اهداف متفاوت روبرو میکند و هر کسی با هر پیامی که می‌فرستد، گویا قلمی به دست گرفته که روان ما و شما را به سلیقه‌ی خودش نقاشی و عقیده‌ی خود را بر ما القا کند.
با این همه، حذف رسانه از زندگی ممکن نیست؛ زیرا امروزه یکی از شاخص‌ها در سنجش قدرت کشورها و نفوذ آنها در ارتباطات خود و اعمال سیاستهای خود با دیگر کشورها از طریق تبلیغات و رسانه است. یک پدر خانواده نیز نمی‌تواند حتی فرزند و همسر خود را از گرایش به برنامه‌های تلویزیونی و رایانه‌ای و استفاده‌ی از آنها محروم کند.
ما پیروان مکتب اهل بیت(ع) نمی‌توانیم فرزندانی تربیت کنیم که هیچ کاری با اجتماع نداشته باشند؛ بلکه به فرموده حضرت امیر(ع) لازم است زمان خود را بشناسیم و فرزند زمان خود باشیم؛ اما نباید اقتضائات زمانی، موجب غفلت از ارزش‌ها شود. امروزه وجود برخی از محتویات سی‌دی‌ها، فیلمها، موبایل‌ها و اینترنت به راحتی آدمی را به ورطه‌ی گناه و گمراهی می‌کشاند؛ از این روی نباید وضعیت برایمان عادی شود و خود را ببازیم و مسحور خودنمایی‌های رسانه‌ای گردیم.
باید به فکر تقوای خود و خانواده‌ی خود باشیم که در این مورد قرآن کریم می‌فرماید: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَاراً (تحریم: 6)؛ ای ایمان آورندگان! خود و اهل خود را از آتش جهنم مصون دارید».
پدرانی که بی‌توجه به غیرت و مسئولیت زندگی، خودشان زمینه‌ی وجود فیلم‌های مبتذل را در خانه فراهم می‌کنند، هنوز نتوانسته‌اند خواهش‌های نفسانی و شهوانی خود را تعدیل و کنترل کنند. آنان تحت تأثیر و در دام ابتذال فرهنگ غربی به سر می‌برند؛ پس چگونه و با کدام تأثیر کلام و الگوی رفتاری می‌خواهند تقوای رسانه‌ای را در فرزندان خود نهادینه کنند؟
حضرت علی(ع) فرمودند: «ولا تُرَخِّصُوا لِاَنفُسِکُم فَتَذهَبَ بُکُمُ الرُّخَصُ فیها مَذاهِبَ الظَّلَمَةِ» (نهج البلاغه، خطبه 86)؛ خودتان را رها نکنید. مراقب خودتان باشید که اگر خود را رها کردید به راه و روش ستمکاران کشیده می‌شوید».
چه باید کرد؟
جابر بن عبدالله انصاری با ناراحتی خدمت پیغمبر اکرم(ص) آمد و گفت: «ای رسول خدا! بارم سنگین شده است؛ چون تا به حال وظیفه‌ی نگهداری خودم را داشتم؛ اما اکنون خدای متعال وظیفه‌ی نگهداری اهل و عیال را نیز بر دوش من نهاد. ای رسول خدا! ما می‌دانیم که باید با اطاعت و پرهیز از گناهان، خودمان را نگه‌داریم؛ اما نمی‌دانیم اهل خود را چگونه از جهنم مصون داریم». پیغمبر(ص) فرمودند: «اول خود را به خیر دعوت کن، سپس در خانه امر به معروف و نهی از منکر داشته باش».
امر به معروف، یعنی بهترین چیز را به زن و فرزند پیشنهاد دادن، جایگزین کردن و علاقمند کردن کودک به چیزهایی که برایش ضرری ندارد. امر به معروف و نهی از منکر نیز یعنی دلسوزی همراه با هشدار ملایم و بیان جنبه‌های مکروه بودن کار ناپسند و تبیین موجهات مثبت بودن کارهای خوب و جدی‌تر برخورد کردن، در مراحل انتهایی.
6 راهکار
1. تنظیم زمان: مادر اجازه ندهد که پیاپی تلویزیون روشن باشد و برای کودک ساعت و برنامه‌های مشخصی را در نظر بگیرد تا فقط آنها را ببیند و خودتان نیاز کودک را به دیدن تلویزیون تشخیص دهید و نگذارید به آن مبتلا شود.
اگر کودکی تمام وقت خود را با تلویزیون و رایانه پر کند، شخصی مصرف‌گرا و بی‌اختیار می‌شود. فرد بی‌تدبیر، برنامه‌ای را مصرف میکند که دیگران برایش در نظر گرفته‌اند. ضعف اراده و ناتوانی در تصمیم‌گیری و مشوش شدن ذهن و پراکندگی ذهنی از دیگر عوارض این کار است.
محدود کردن کودک نیز عوارض روحی را به دنبال دارد؛ پس اگر کودک را از تلویزیون بازمی‌داریم باید برای او برنامه‌ای دیگر جایگزین کرد.
2. گزینش: انسان اگر بخواهد سر یک سفره از همه‌ی غذاها استفاده کند، معده‌ی محدودش دچار مشکل می‌شود. ذهن انسان هم نیاز به مواد خاصی دارد. اگر کودک جلو تلویزیون نشست و انواع برنامه‌ها را دید، نمی‌تواند آنها را هضم کند.
باید مفیدترین‌ها و لازم‌ترین‌ها انتخاب شوند. آن چیزی که با سطح دینی و معرفتی شما سازگاری دارد. علامه طباطبائی(ره) می‌فرمودند: «بدترین چیز برای فردی که می‌خواهد مراقبه‌های سیر و سلوکی داشته باشد، دیدن این فیلمها است که ذهن را متفرق میکند. شنیده‌ها و دیده‌ها و واردات اگر تنظیم نشوند، صادرات نیز در دست فرد نیستند. بی‌خودی عصبانی می‌شود، دشنام می‌دهد و لغزش و گناه برایش پیش می‌آید».
3. استفاده‌ی جمعی: به صورت جمعی و خانوادگی به تماشای برنامه‌ها بپردازید و فرصت استفاده‌ی شخصی و خلوت کردن فرزند را تقلیل دهید. باهم دیدن یک فیلم مانند غذا خوردن جمعی در خانه هم لذت‌بخش است و هم ایجاد انس میکند و هم شما فرصتی می‌یابید که نکات منفی و پیام‌های نادرست فیلم را نقد کنید و کودک را از تأثیرپذیری نادرست آگاه کنید.
4. توجه به نیازهای روحی فرزند: حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «اَلذِّکرُ مِفتاحُ الأنسِ؛ گفتگو، کلید انس و ارتباط روحی است (غررالحکم، ص 189). پدر و مادر باید با بچه ارتباط برقرار کنند تا بتوانند با تدابیر ارتباطی، فرزند را هدایت پذیر بار بیاورند. حواس کودک را از دیدن برنامه‌ها پرت کنید و او را با خود مشغول دارید. برای او همبازی لذت بخشی باشید. دوستان فرزند خود را به خانه دعوت کنید، با آنان صحبت کنید و گاهی برای آنان هدیه‌ای تهیه کرده و به ایشان احترام بگذارید.
5. تعلق عاطفی: گاهی کودکان بر پدر و مادر فشار می‌آورند که کامپیوتر بخرید یا فلان فیلم را تهیه کنید. باید تعلق عاطفی فرزند به پدر و مادر به گونه‌ای باشد که فرزند از تمنای خود برای پدر یا مادر بگذرد. کودک چنین حرمتی را باید حس کند.
6. پیشگیری از آسیب یا تعلیم غیر مستقیم: پدر و مادر همیشه همراه و ناظر بر کارهای فرزند خود نیستند آنان باید فرزند خود را از قبل نسبت به بعضی آسیبهای رسانه‌ای واکسینه کرده و آمادگی برخورد صحیح را در مقابل بدآموزی‌های رسانه‌ای در او ایجاد کنند تا فرزندشان در هر موقعیتی که قرار گرفته، تنها منفعلانه برخورد نکند و تأثیرپذیر صرف نباشد؛ بلکه بتواند با در نظر گرفتن آموزش‌هایی که قبلاً از والدین خود دیده، خوب و بد یک برنامه را تشخیص داده و در جهت نقد بدآموزی آن برنامه عکس العملی صحیح نشان دهد.
والدین باید برای ایجاد چنین روحیه‌ای حتی به صورت غیرمستقیم با ابراز نظرهای منتقدانه و جهت‌داری، ملاک‌هایی را برای تشخیص خوب یا بد بودن یک برنامه به فرزند خود آموزش دهند.
درباره وبلاگ
